8 گام مهم دو زبانه شدن کودک | چگونه کودک دو زبانه داشته باشیم؟

برای تربیت کودک دو زبانه روش‌های مختلفی وجود دارد که بهترین آن‌ها را با نظر اساتید و جمعی از پدر و مادرهایی که سعی در دو زبانه کردن کودکانشان از دوران نوزادی داشته‌اند را جمع‌آوری کرده‌ایم. در این مقاله از سری مقالات معتبر آکادمی روان، به بررسی ویژگی‌های کودکان دوزبانه و روش‌های موثر برای دوزبانه کردن کودک خواهیم پرداخت.

دو زبانگی چیست؟

دوزبانگی یعنی شخص دوزبانه از هر دو زبان به یک اندازه استفاده کند. اولین زبانی که هر فرد یاد می‌گیرد زبان مادری اوست. افراد زبان‌های دوم به بعد را تحت شرایط مختلف و با سطوح مختلف تسلط یاد می‌گیرند. افرادی که چند زبان را از کودکی می‌آموزند به عنوان دوزبانه یاد می‌شوند.

وقتی که یک فرد در سنین بزرگسالی به یادگیری زبان دوم اقدام نماید، یعنی دوزبانگی را به  صورت عمدی و خودخواسته انتخاب کرده است. و نیاز به فشار ذهنی بیشتری برای یادگیری دارد اما کودکانی که ناآگاهانه زبان دوم را یاد می‌گیرند نیاز به پیچیدگی و فشار ذهنی ندارند.

ابزارهای یادگیری زبان: معرفی ۱۰ اپلیکیشن جذاب آموزش زبان انگلیسی به کودکان

پیش‌نیاز دوزبانه‌ شدن، وقت گذاشتن و صبر و حوصله فراوان است. با قرار دادن کودک در معرض زبان دوم و ایجاد محیطی شبیه به محیط واقعی، کودک دو زبانه خواهد شد. اگر خودتان به زبان انگلیسی تسلط کافی دارید، باید روزانه با کودک به زبان انگلیسی صحبت کنید.

اما اگر نمی‌توانید باید از طریق کارتون‌های طبقه‌بندی شده این کار را انجام دهید. به این صورت که روزانه کودک را 3 الی 4 ساعت در معرض کارتون‌های انگلیسی قرار دهید.

بهترین سن یادگیری زبان دوم در کودکان تا 5 سالگی است. از بدو تولد تا 5 سالگی مغز کودک دائما در حال رشد است و انعطاف پذیری بیشتری دارد. علاوه بر این، کودکان زبان را با هر دو نیم‌کره مغزشان یاد می‌گیرند.

کودکان تا سن 5 سالگی بدون هیج مشکلی می‌توانند چندین زبان را به طور هم‌زمان یاد بگیرند و به یک اندازه از هر دو استفاده کنند.

مطالعه کنید: چگونه کودکی شاد داشته باشیم؟

رمز و رازهای دوزبانه شدن کودک

چگونه کودک دوزبانه داشته باشیم؟ برای دوزبانه شدن کودک کارهای زیر را انچام دهید:

مشاهده کارتون‌های انگلیسی

برای دوزبانه شدن کودک بهترین راه استفاده از کارتون‌های انگلیسی زبان است. به صورتی که روزانه چندین ساعت کودک در معرض زبان انگلیسی قرار گیرد. کارتون‌ها باید طبقه‌بندی شده و متناسب با سن و علاقه کودک باشند. علاوه بر این، بهتر است کودک نسبت به یادگیری و آموزشی بودن کارتون‌ها ناآگاه باشد.

از دست ندهید: 12 انیمیشن انگلیسی جذاب

حتی شنیدن صدای کارتون‌ها موثر است و باعث یادگیری و آشنایی کودک با زبان انگلیسی خواهد شد. یکی از مزایای یادگیری زبان با کارتون این است که نیازی نیست شما به زبان انگلیسی تسلط داشته باشید.

از طریق کارتون های انگلیسی، کودک در زبان انگلیسی غرق می‌شود و مانند زبان مادری زبان انگلیسی را یاد می‌گیرد.

برای کودک کتاب داستان انگلیسی بخوانید

اگربه زبان انگلیسی تسلط دارید، و تلفظ کلمات را به درستی به کار می‎‌یرید، هر روز برای کودک خود کتاب داستان انگلیسی کودکان بخوانید. از کتاب سطح مبتدی شروع کنید و کم کم کتاب‌های مشکل‌تر را انتخاب کنید. توجه کنید که کتاب‌ها از جذابیت کافی برای کودک برخوردار باشند.

مطالعه کنید: روش‌های افزایش تمرکز در کودکان

برنامه معین روزانه برای آموزش داشته باشید

حتما یک برنامه روتین برای آموزش زبان انگلیسی خود در خانه ایجاد کنید و بهتر است که جلسات در ابتدا کوتاه مدت باشد و به تدریج زمان جلسات خود را افزایش دهید.

به گفته بسیاری از زبان‌شناسان، زبان یک مهارت است و برای یادگیری آن باید تمرین زیادی انجام داد. تمرین شما باید متناوب، مستمر و طولانی باشد تا اثربخشی آن زیاد شود. استمرار یعنی تکرار آموزش بدون تعطیلی، لذا برای یادگیری هر زبانی نمی‌شود که مدتی را سخت تمرین کرد و سپس مدتی تمرین را کنار گذاشت؛ بنابراین استمرار و برنامه معین روزانه را فراموش نکنید.

از دست ندهید: 10 تا از بهترین بازی‌ها برای آموزش انگلیسی به کودکان

 آموزش زبان انگلیسی را با بازی همراه کنید

بازی کردن یکی از هیجان‌انگیز‌ترین و موثرترین کارها برای آموزش به کودکان است که به رشد خلاقیت و یادگیری کودک کمک شایانی می‌کند. شما می‌توانید قسمتی از اتاق کودک را به بازی‌ها و مهارت‌های انگلیسی اختصاص دهید و در آن قسمت کتاب‌ها، کارتون‌های زبان اصلی و فلش‌کارت‌های آموزش زبان انگلیسی را متصل نمایید.

برای دو زبانه کردن کودک، از نقاشی کمک بگیرید. می‌توانید با کمک نقاشی‌های خلاقانه به کودک خود زبان انگلیسی یاد بدهید. فراموش نکنید که اگر تسلط کافی بر زبان ندارید، این کار را به یک مدرس زبان مجرب بسپارید.

سوالات متدوال در مورد دوزبانه شدن کودک

1. آیا دوزبانگی باعث اختلال در گفتار می‌شود؟

باسخ خیر است. دوزبانگی به هیچ وجه باعث تاخیر در گفتار یا سایر مشکلات گفتاری نمی‌شود. دو زبانگی باعث نمی‌شود کودک دو زبان را با هم قاطی کند. میکس کردن دو زبان، موقتی است. وقتی که دامنه لغات کودک در دو زبان بزرگ‌تر شود او یکی از دو زبان را بیشتر استفاده خواهد نمود. در حقیقت، افراد دو زبانه در هر سنی، زبان را با هم میکس می‌کنند. ممکن است کودک در سنین پایین کلمات انگلیسی را در خلال فارسی به کار ببرد اما به مرور زمان دو زبان از هم تفکیک می‌شوند. درست مثل خانواده‌های ترک زبان که فرزندانشان به راحتی دو زبان فارسی و ترکی را با هم یاد می‌گیرند.

از دست ندهید: 10 بازی عالی برای تقویت لغات انگلیسی

در مورد کودکانی که لکنت زبان دارند، باید ابتدا به درمان لکنت پرداخت و پس از آن آموزش زبان دوم را شروع کرد. توجه کنید که لکنت ارثی است و بروز آن ربطی به یادگیری زبان دوم ندارد. فقط ممکن است درمان لکنت را به تاخیر بیندازد.

مردم بسیاری از کشورها دوزبانه یا چند زبانه هستند، به عنوان مثال «سنگاپور» نمونه کشور موفقی است که با داشتن چهار زبان رسمی، در میان گروه‌های فرهنگی زبانی خود با هیچ مشکلی روبرو نیست.

2. آیا بعد از سن 5 سالگی می‌توان کودک را دو زبانه کرد؟

بله شما تا حدود 8 سالگی برای دوزبانه کردن کودک فرصت دارید. سنین 4 تا 7 سالگی برای دو زبانگی دوره‌ای عالی محسوب می‌شود چون مغز انسان در این سنین توانایی تجزیه و تحلیل همزمان دو زبان را دارد و می‌تواند زبان دوم را درست مثل زبان مادری فرا بگیرد. هرچند سنین طلایی یادگیری زبان قبل از 5 سالگی است؛ اما برای دو زبانه شدن کودک تا حدود 8 سالگی فرصت دارید.

مطالعات نشان می‌دهد بعد از سن بلوغ ، زبان جدید در یک قسمت جداگانه از مغز ذخیره خواهد شد، بنابراین کودکان برای یادگیری باید ترجمه کنند یا با زبان مادری خود به عنوان یک ابزار به زبان دوم دست پیدا کنند.

از دست ندهید: بهترین سن آموزش زبان انگلیسی به کودکان

3. آیا برای دوزبانه شدن کودک باید والدین به زبان انگلیسی تسلط داشته باشند؟

خیر. برای دوزبانه شدن کودک هیچ نیازی نیست که پدر و مادر زبان انگلیسی را بلد باشند. کافیست مسیر درست را انتخاب کنید و کودک را در معرض زبان انگلیسی قرار دهید. شما نباید با کودک به انگلیسی صحبت کنید چون ممکن است تسلط کافی نداشته باشید و گرامر یا تلفظ لغات را به اشتباه در ذهن او تثبیت کنید!

مطالعه کنید: آموزش زبان به کودکان در دوران بارداری

مزایای دو زبانه شدن کودک

1- بهبود مهارت‌های ارتباطی در کودکان دوزبانه

کودکان چندزبانه در معرض تجربیات اجتماعی متنوع‌تری قرار می‌گیرند و می‌توانند با ملیت‌ها و فرهنگ‌های متفاوت آشنا شوند. در نتیجه این کودکان اغلب نظرات و ایده‌های دیگران را بهتر درک می‌کنند و در برقراری ارتباط با دیگران می‌توانند موثرتر عمل کنند.

2- دیدگاه‌­های مختلف در کودکان دوزبانه

یادگرفتن هر زبان جدید، اولویت‌ها و دیدگاه‌های افراد را تغییر می‌دهد و دیدگاهشان را بسط می‌دهد. یک زبان باعث ایجاد «ساختار فکری زبانی» می‌شود، یعنی هر زبان، یک ساختار فکری منحصر به فرد ایجاد می‌کند.

3- مهارت در انجام چند کار هم‌زمان

افراد چندزبانه به دلیل توانایی­شان در تغییر زبان­ها، معمولا بهتر می‌توانند چند کار را به طور هم‌زمان انجام دهند. به گفته محققان در مقاله ای در US News، وقتی فردی دوزبانه به طور مداوم از دو زبان استفاده می‌کند، صحبت کردن به یکی از آن زبان‌ها نیازمند کنترل برای جلوگیری از تداخل دو زبان است تا فرد بتواند با تسلط و مهارت، به زبانی که می‌خواهد صحبت کند. این قابلیت باعث می‌شود چندزبانه‌ها بتوانند چند کار را به طور هم‌زمان انجام دهند و در عین حال تمرکز اصلی­‌شان روی یک کار باشد و دچار پرتی حواس نشوند.

مطلب مفید: آموزش زبان انگلیسی با استفاده از نقاشی خلاقانه

4- تشخیص عناصر زبان شناسی در کودکان دوزبانه

معمولا نوزادان قبل از زبان باز کردن، قابلیت شناسایی و تشخیص صداهای زبانی مختلف را دارند. کودکان یک زبانه فقط می‌توانند همان زبانی را که در معرض آن قرار گرفتند را تشخیص بدهند. اما هر چه کودکان در معرض زبان‌های دیگر قرار بگیرند، عناصر زبان شناسی بیشتری را شناسایی کرده و تشخیص خواهند داد.

5- مهارت بالا در عملکردهای شناختی کودکان دوزبانه

 توانایی‌های شناختی، مهارت‌های اجرایی و استدلالی، برنامه‌ریزی و حل مسئله در کودکان دو زبانه و چند زبانه بهتر است. این توانایی‌ها در زمینه مهار احساسات و دقت و نظارت بر آن‌ها نیز مشاهده می‌شود. حتی مشاهده شده که کودکان دوزبانه در مدرسه عملکرد بهتری نسبت به همسالان خود خواهند داشت. شواهد موجود حاکی از تاثیر مثبت دوزبانگی زود هنگام بر قوه تفکر کودک است. امروزه محققان از تاثیر مستقیم زبان برهوش سخن به میان می‌آورند و معتقد‌اند که دو زبانگی بر هوش کودک تاثیرات مثبتی خواهد گذاشت.

6- حافظه قوی‌تر در افراد دوزبانه

افراد دوزبانه یا کودکان دو زبانه، در آزمون‌های حافظه از کسانی که فقط به یک زبان صحبت می کنند، موفق‌تر هستند و امتیاز بالاتری کسب می‌کنند. حافظه قوی در انجام تمام فعالیت‌های روزمره و کاری ضروری است و باعث بهتر انجام شدن کارها می‌شود.

7. یادگیری بهتر زبان سوم

ثابت شده است که یادگیری زبان دوم راه را برای یادگیری زبان‌های بعدی هموار می‌کند. در واقع زبان‌ها یکدیگر را تقویت می‌کنند و بخشی از مغز که مسئول یادگیری و پردازش زبان است فعال‌تر می‌شود.

باورها و نگرانی‌های غلط در مورد دو زبانه شدن کودک

پرورش کودک دو زبانه برای بعضی از والدین نگرانی‌هایی ایجاد کرده که باعث شکل‌گیری باورهای نادرستی در این زمینه گشته است. باورهای غلطی که جلوی والدین برای تربیت کودک دو زبانه را می‌گیرد. در زیر به برخی از این باورهای نادرست و نگرانی‌ها اشاره می‌کنیم.

1. دو زبانه شدن کودک باعث گیج شدن او می‌شود

برخی از والدین تصور می‌کنند که پرورش کودک دو زبانه باعث می‌شود تا بچه گیج شده و نتواند تفاوت بین دو زبان را تشخیص دهد. اما واقعیت این است که تمام نوزادان تنها چند روز پس از تولد توانایی لازم برای تشخیص تفاوت بین بسیاری از زبان‌ها را دارند.

درک این تفاوت به ویژه در مورد زبان‌هایی که ساختارهای کاملاً متفاوتی از یکدیگر دارند برای کودک راحت‌تر است. زبان فارسی تفاوت زیادی با زبان انگلیسی دارد و به همین خاطر درک تفاوت آن‌ها برای نوزادان راحت است.

طبق تحقیقات کودکان دو زبانه تا قبل از 6 ماهگی در درک تفاوت بین دو زبان مشابه مشکل دارند، اما از 6 ماهگی به بعد حتی تفاوت‌ها دو زبان نزدیک به هم مانند انگلیسی و هلندی را به سادگی درک خواهند کرد.

نتایج تحقیقات انجام شده در این زمینه به خوبی نشان می‌دهند گیج شدن کودکان در اثر یادگیری هم‌زمان دو زبان افسانه‌ای بیش نیست. بنابراین نگران این موضوع نباشید و اگر شرایطش را دارید، از همان دوران نوزادی فرآیند دو زبانه شدن کودک را آغاز کنید.

2. دو زبانه شدن کودک باعث تأخیر در تکلم او می‌شود

واقعیت این است که بله، کودکان دو زبانه ممکن است کمی دیرتر از کودکانی که تنها با یک زبان بزرگ می‌شوند زبان باز کنند و حرف بزنند. کودک دو زبانه به زمان بیشتری نیاز دارد تا بتواند قواعد زبانی را درک کرده و جمله‌سازی را یاد بگیرید.

طبیعی‌ست، چرا که برخلاف کودکان عادی، هم‌زمان دو زبان را آموخته است و علاوه بر ترکیب کلمات، باید تفکیک آن‌ها را نیز بیاموزد.

مایه تأسف است که بسیاری از افراد به والدینی که کودک دو زبانه پرورش می‌دهند و فرزندشان هنوز حرف نمی‌زند، توصیه می‌کنند که فقط یک زبان را به او آموزش دهند. اما مطمئن باشید که جای نگرانی نیست.

کودکان دو زبانه دچار گفتار پریشی نمی‌شوند، تنها به زمان بیشتری نیاز دارند تا زبان باز کنند.
تحقیقات جدید نشان داده‌اند کودک دو زبانه که تأخیر در تکلم داشته است از نظر هوش و استعداد یادگیری یا حتی مهارت‌های زبانی، هیچ چیزی از کودکی که در یک شرایط عادی به صورت یک زبانه بزرگ شده کم ندارد.

بلکه اتفاقاً یادگیری دو زبان به صورت هم‌زمان باعث رشد بیشتر ذهن و توانایی یادگیری او می‌شود.

البته دقت داشته باشید که همه کودکان دو زبانه دچار تأخیر تکلم نخواهند شد و این قانون کلی نیست.

3. کودکان دو زبانه در نهایت دو زبان را با هم اشتباه می‌کنند

حقیقت این است که ترکیب کردن دو زبان با هم در کودکانی که دو زبانه هستند اتفاقی اجتناب‌ناپذیر است. زمانی که کودکان به صورت هم‌زمان دو زبان کاملاً متفاوت از یکدیگر را می‌آموزند در خیلی از موارد نمی‌توانند بعضی از کلمات در یکی از زبان‌ها را ادا کنند.

فرآیند پرورش کودک دو زبانه فرآیندی زمان‌بر است. قرار نیست به محض اینکه کودک شما زبان باز کرد به هر دو زبان کاملاً مسلط باشد. واقعیت این است که روند تفکیک دو زبان از یکدیگر و تمایز دادن آن‌ها می‌تواند تا 5 یا حتی 9 سالگی طول بکشد (اگر از زمان نوزادی شروع کرده باشد).

در هنگام یادگیری دو زبان به صورت هم‌زمان، کودک بخش‌هایی از هر زبان را به صورت ترکیبی در ذهن خود نگه می‌دارد. به همین خاطر طبیعی است که در سال‌هایی ابتدایی آن دو زبان را به صورت ترکیبی و میکس شده صحبت کند.

خیلی از بزرگسالان هم وقتی به یک زبان دیگر غیر زبان مادری مسلط می‌شوند گاهی اوقات دایره واژگانشان در هر دو زبان ترکیبی می‌شود.

اما هر چقدر دایره لغات کودک در هر دو زبان گسترده‌تر می‌شود راحت‌تر می‌تواند بین دو زبان تمایز قائل شده و آن‌ها را از هم تفکیک کند.

به اعتقاد کارشناسان مشکل میکس کلمات در کودکان دو زبانه یک مشکل موقتی است که در فرآیند رشد کودک به صورت خودکار حل می‌شود. کودکان از یک مرحله به بعد با وجود تسلط به هر دو زبان، یکی از زبان‌ها را به عنوان معیار قرار داده و اغلب با آن زبان صحبت می‌کنند.

اما در صورت نیاز می‌توانند به زبان دیگر یا به صورت ترکیبی هم تکلم داشته باشند. بهترین مثال برای این موضوع کودکان آمریکایی هستند که والدینی مهاجر دارند. این کودکان دو زبانه اغلب انگلیسی حرف می‌زنند اما در برخورد با اعضای خانواده خود به زبان مادری یا به صورت ترکیبی تکلم می‌کنند.

معایب و چالش‌های دو زبانه شدن کودک

خیلی طبیعی است کودکی که به صورت دو زبانه پرورش یافته شرایط متفاوتی از کودکانی که به صورت یک زبانه تربیت شده‌اند داشته باشد.

یکی از معایب دو زبانه شدن کودک این است که او ممکن است دیرتر از یک کودک معمولی شروع به حرف زدن کند. البته این تأخیر طبیعی بوده و یک مشکل به حساب نمی‌آید. بنابراین نیازی به نگرانی والدین نیست. این تأخیر کوچک به یادگیری هم‌زمان دو زبان توسط کودک شما قطعاً می‌ارزد.

ترکیب واژگان دو زبان هم یکی از دیگر مشکلاتی است که والدین کودکان دو زبانه نگران آن هستند. اما همان‌طور که اشاره شد این موضوع یک مشکل نبوده و خود به خود بعد از مدتی برطرف می‌شود. کافی به کودک خود زمان بدهید تا بتواند دو زبان را به خوبی از هم تفکیک کرده و دایره واژگان آن‌ها را به صورت ناخودآگاه با هم ترکیب نکند.

نکته: زمانی که کودک در زمینه یادگیری دو زبان به موفقیت‌هایی رسید هرگز او را تشویق نکنید. چرا که تشویق باعث می‌شود او تصور کند در حال انجام یک فوق برنامه است که تشویق و جایزه به همراه دارد. در حالی که فرآیند پرورش دو زبانه کودک باید جزوی از روند طبیعی رشد کودک باشد.

همان‌طور که می‌بینید پرورش کودک دو زبانه چالش بزرگی به همراه ندارد و مشکلی برای کودک به همراه نخواهد داشت. در عوض می‌تواند مزیت‌های زیادی برای او داشته باشد و در هموار کردن مسیر پیشرفت در آینده کمک بزرگی به فرزند شما بکند.

توجه: تا به حال به این فکر کردید که کودکان ما چگونه حرف زدن را یاد می‌گیرند؟ آن‌ها بدون اینکه به کلاسی بروند حرف زدن به فارسی را یاد می‌گیرند. حالا چرا ما از همین روش برای یادگیری زبان هم برای خود و هم برای فرزندانمان استفاده نکنیم؟  روشی که هم ساده است و هم لذت بخش! در دوره ایستگاه انیمیشن تمام انیمیشن‌ها هم زیرنویسی فارسی و انگلیسی به صورت چسبیده هستند بعد از اینکه انیمیشن را تماشا کردید استاد کریمی لغات مهم آن انیمیشن و نکات مهم آن را به شما آموزش می‌دهند.

مطلب پیشنهادی: لیست لغات انگلیسی آسان برای کودکان

دوره‌ی جامع فرزند دو زبانه

دوره‌ی فرزند دو زبانه آکادمی روان طی سال‌ها تحقیق و بررسی روی کودکان و به کمک مشاوران کودک جمع آوری و تهیه شده است. این دوره شامل 5 بخش مختلف برای سنین مختلف کودکان است و از 0 تا 7 سال به صورت جداگانه دسته بندی شده است تا متناسب با سن کودکان آموزش‌ها در اختیار آن‌ها قرار بگیرد برای کسب اطلاعات بیشتر از این دوره و مشاهده نمونه‌هایی از این آموزش زبان انگلیسی برای کودکان اینجا کلیک کنید.

سخن پایانی

در این مطلب، تمام نکات مهم برای دوزبانه شدن کودک را بیان کردیم. با استفاده از این مطالب می‌توانید کودک موفق دوزبانه داشته باشید. اگر در رابطه با آموزش زبان انگلیسی به کودکان سوالی دارید، سوالات خود را از متخصصین آموزش زبان کودک در آکادمی روان بپرسید.